Per fiets en trein naar de bron van de Rijn

Grimmig hooggebergte, lieflijk groene alpenweiden, stille dorpjes en een imponerende Rheinschlucht. De Rijnfietsroute neemt je mee op ontdekkingsreis door het Zwitserse kanton Graubünden. Vanaf de bron nabij de Oberalppass volg je de Vorderrhein naar Chur, de oudste stad van Zwitserland. Het grootste deel van de route loopt parallel aan de spoorlijn én aan de Vorderrhein.

Als je aan de oever van de Rijn staat en de enorme watermassa’s aan je voorbij ziet stromen, voel je de immense kracht van deze rivier. Het is nauwelijks voor te stellen dat er een plek is waar je ‘m nog met één enkele stap kunt oversteken. Deze stap wilde ik zelf zetten, dus reisde ik per fiets en trein naar de bron van de Rijn in Zwitserland. 

Lang geleden heb ik het traject Andermatt – Chur ooit per trein afgelegd. Deze reis heeft een onvergetelijke indruk op me achtergelaten. Vooral het landschap rondom de Oberalppass en de Rijnkloof – de Zwitserse Gand Canyon. Niet voor niets tuft de Glacier Express hier in het hoogseizoen meermaal dagelijks met honderden toeristen doorheen. Maar deze stopt niet. En dit ruige landschap nodigt juist uit om niet alleen per trein, maar ook te voet en per fiets ontdekt te worden.

Met een vriendin besloot ik daarom de 100 kilometer van Andermatt naar Chur op de mountainbike af te leggen, inclusief een hike naar de Rheinquelle. Een afwisselende maar relatief eenvoudige tour met enkele pittige stijgingen. Het goede nieuws: als je het fietsen even beu bent, neem je gewoon de trein! Langs de hele route liggen meer dan 20 stationnetjes waar elk uur een trein stopt.

Eerste etappe: Andermatt – Disentis

Station Disentis, zaterdagochtend 07.15 uur. Na een overnachting in dit vriendelijke kloosterdorp met prachtig benedictijnen abdij, is het tijd voor actie. Met onze gehuurde mountainbikes stappen we in de trein naar Andermatt, het officiële beginpunt van de Rijnfietsroute. De drie kleine, rode wagonnetjes van de Matterhorn Gotthardbahn tellen slechts een handvol reizigers. Verbazingwekkend, want een mooie nazomerdag in de bergen lonkt. De serene rust in het dal komt zo goed tot z’n recht. Vanuit de trein zien we de route die we gaan afleggen. Flarden zijn in nevel gehuld en geven de pasweg een dreigende aanblik.  

Als we in Andermatt de aangenaam verwarmde treincoupé verlaten, voelt het winters aan. Jetzt geht’s los! De 2044 meter hoge Oberalppass vormt de grens tussen de Zwitserse kantons Graubünden (in het oosten) en Uri (in het westen). Het station op 2033 meter is het hoogste punt van onze route Andermatt – Chur.

De eerste elf kilometer van Andermatt bergopwaarts naar de Oberalppass vormen dan ook het zwaarste deel van de fietsroute. We moeten 610 meter stijgen. Best pittig voor onervaren bikers. Op de fiets vechten we tegen een ijzige wind. Wat ben ik blij met m’n extra dikke fleecetrui. En ook handschoenen blijken geen overbodige luxe. De wegmarkering is door de nevel tijdelijk onzichtbaar, zodat we geen idee hebben hoever we nog moeten. Maar aan onze benen merken we dat we stijgen.

Eenmaal boven de wolken onthult zich een woest, verweerd landschap. De slagschaduwen en de combinatie van zomers groen en herfstrood zorgen voor een surrealistisch schouwspel. Dat geeft energie, en voor we het weten komt de knalrode vuurtoren bij station Oberalppass in zicht.

Een vuurtoren in de Alpen? Jazeker! Het gaat hier om een replica van een vuurtoren die eens in Hoek van Holland aan de monding van de Rijn stond. Hiermee wordt symbolisch een verbinding gevormd met het andere einde van de Rijn in Nederland. Het is tevens de hoogst gelegen vuurtoren ter wereld en de enige vuurtoren in de Alpen. Naast de vuurtoren vind je hier een ‘Rheinquelle’-informatiecentrum.

Lopen naar de bron

De Tomasee, de officiële bron van de Rijn, is alleen te voet te bereiken. Een smal pad leidt vanaf de Oberalppass in zo’n twee uur naar het mysterieuze meertje op 2345 meter hoogte. We gaan het eerste stukje nog per fiets, maar laten onze tweewielers daarna onafgesloten in de bergen achter.

De vele beekjes die ons pad kruisen vormen de Vorderrhein, de langste van de beide bronrivieren van de Rijn. Het is moeilijk voor te stellen dat ditzelfde water zo’n 1230 kilometer verderop bij Rotterdam de Noordzee instroomt. Hier is het water zo zuiver dat we zowaar kunnen drinken!

Aangekomen bij het kleine donkerblauwe meertje, omringd door grauwe, besneeuwde bergen, worden we direct gegrepen door de magische stilte. Diverse waterstroompjes kabbelen rustig richtig dal en vormen samen de Rein da Tuma, ofwel Vorderrhein. Deze vloeit later op onze route samen met de Hinterrhein en stroomt dan als Rijn verder. Maar dan is ie al tientallen meters breed. Daarom springen we hier een paar keer enthousiast over de Rijn en vullen onze flesjes met zuiver Rijnwater, voordat we aan de wandeling terug beginnen.

Terug op de fiets verandert het grauwe grijs weer snel in vredig groen. De dikke banden zoeven razendsnel over het asfalt naar beneden. We zijn blij als na 20 kilometer het eeuwenoude barokke klooster van Disentis in zicht is. De ‘Oberalppass-etappe’ zit erop!  

Tweede etappe: Disentis – Chur

We staan vroeg op, want vandaag willen we zo’n 65 kilometer afleggen. Al snel na Disentis duiken we de bossen in. De route verlaat de hoofdweg en gaat verder over bospaden, grindwegen en autoluwe landweggetjes. Kort voor Cavardiras moeten we weer even op de tanden bijten. En we voelen de flinke klim en inspanning van gisteren in onze beenspieren, die langzaam beginnen te protesteren.

Voorbij Cavardiras slingert de weg voornamelijk langs de oever van de Vorderrhein, door bossen en landelijk gebied. Ondanks de regelmatige ‘ups en downs’ is deze fietstocht door deze relatief stille streek een waar genot. Het rijden is afwisselend en spannend. De Rijn kabbelt rustig voort, terwijl de treintjes van de Rhätische Bahn gemoedelijk door het prachtige landschap tuffen.

Gelukkig kunnen we even tot rust komen in Ilanz, ‘eerste stad aan de Rijn’. Hier worden we voor de lunch vriendelijk ontvangen door mevrouw Casutt, eigenaresse van het gelijknamige restaurant. “De fietsen kun je in de berging plaatsen. Maar schrik niet”, zegt ze met een ernstige blik. “Er hangt een hert in de garage. De trotse buit van mijn man.” Boeiend vertelt ze dat zo’n 6000 jagers drie weken intensief in het kanton op jacht waren. “Dit is het laatste weekend van het traditionele jachtseizoen. Het wild kan na morgen weer rustig ademhalen.”  

Na de lunch hebben we nog ruim 30 kilometer voor de boeg… maar onze benen zijn bijzonder gemotiveerd als we denken aan het volgende hoogtepunt op deze route vol superlatieven: de Rijnkloof. Tussen Ilanz en Reichenau ligt misschien wel de indrukwekkendste kloof van Zwitserland – niet voor niets de ‘Zwitserse Grand Canyon’ genoemd. Bizarre rotsformaties tot 400 meter hoog scheppen bij het juiste licht een bijna mystieke sfeer. De Rheinschlucht staat dan ook niet voor niets op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.

Op postkaarten in Ilanz zien we schitterende zonsondergangen die de rotsen een illustere aanblik geven. Helaas, wij treffen de kloof niet zo aan. Maar vanaf onze fiets hebben we een prachtig uitzicht over het imponerende landschap dat de rivier in duizenden jaren tijd heeft geschapen. Kanoërs trotseren het snelstromende water. Zonnestralen vallen als een schijnwerper op de kleine rode trein die rakelings langs de steile rotswanden rijdt. Een klein, zonovergoten paradijs. 

In Reichenau zien we hoe de Vorderrhein en Hinterrhein samenvloeien en vanaf daar de Rijn vormen. Voordat we het beseffen valt de duisternis in. Ook de vermoeidheid slaat snel toe. Gelukkig liggen er langs de hele route haltes van de Rhätische Bahn. Zo kun je gedeeltes per trein afleggen, mocht het even tegenzitten. Daar maken we voor het laatste stukje van Reichenau naar Chur dankbaar gebruik van.