Boemelen in Beieren: landelijke charme, bloesem en fris bronwater

De 28 km lange Gräfenbergbahn loopt van Neurenberg tot aan Fränkische Schweiz. Een prachtig boemellijntje met een interessante geschiedenis en bezienswaardige haltes.

Station Neurenberg-Noordoost (Nürnberg-Nordost) oogt onopvallend. Gelegen tussen een nieuwe woonwijk en oude fabrieken ziet het er uit als een typisch modern station, functioneel en zonder franje. Maar hier begint wel een van de weinige ‘eilandspoorlijnen’ in Duitsland, oftewel een lijn die grotendeels gescheiden van de rest van het spoorwegnet wordt geëxploiteerd. Hier in Nordost begint de 28 km lange Gräfenbergbahn, die enkele schilderachtige, historisch en cultureel interessante stationnetjes verbindt. De route voert van Neurenberg naar het noorden, in een slingerend parcours, over een prachtig gebergte en langs een idyllische beek, naar het eindstation Gräfenberg, aan de poort van Frankische Schweiz. (‘Frankisch Zwitserland’, een gebied in Beieren).

Basis van de bosbouw

Direct na de start in Neurenberg-Noordoost draait de trein scherp naar links. Het moderne treinstel slingert heen en weer en verlaat de Ringbahn, die vroeger de stad Neurenberg volledig omsloot, maar waar tegenwoordig maar enkele delen van over zijn. Na een paar minuten verlaat de trein de voorsteden en doorkruisen we het Neurenberger Reichswald richting Heroldsberg. Dit bos wordt beschouwd als het eerste en oudste ‘kunstmatige’ bos ter wereld. In 1386 nam het Neurenbergse raadslid Peter Stromer het initiatief tot grootschalige aanplant van bomen in het intensief bewerkte en bebouwde grondgebied ten noorden van de toenmalige keizerstad. Deze bebossing – voornamelijk dennen, een uitdaging in tijden van klimaatverandering – is al die eeuwen voortgezet en legde de basis voor de moderne bosbouw. Tegenwoordig is het bos een Europees vogelreservaat en een van de grootste aaneengesloten bosgebieden in Beieren. Heb je meer tijd, stap dan op station Heroldsberg uit en maak een van de prachtige wandelingen, zoals de ‘4-kastelen-gemeenschap’.

Kastelen in 4 kleuren

We arriveren in Heroldsberg. Dit stadje met ongeveer 8.000 inwoners is niet alleen een populaire woonplaats net buiten Neurenberg, het heeft ook enkele bezienswaardigheden. In het centrum zijn maar liefst vier kastelen te bewonderen. Allemaal gebouwd vanaf het einde van de 15^e eeuw door de voormalige patriciërsfamilie Geuder en genoemd naar de vroegere kleuren van hun luiken: rood, groen, wit en geel. Ook de Duitse kunstenaar Albrecht Dürer was erdoor betoverd en maakte er in 1510 een beroemde pentekening van.

Spaghetti-ijs in Heroldsberg

Het Witte Kasteel kun je bezoeken. Het heeft een klein museum over de geschiedenis van Heroldsberg en haar kastelen, en er zijn wisselende tentoonstellingen van plaatselijke kunstenaars. Bij het kasteel ligt het ‘Schloßbad’, dat wordt beschouwd als één van de mooiste openluchtzwembaden van Duitsland. Je hebt er niet alleen een fantastisch uitzicht op twee van de vier kastelen, maar ook op de opvallende Matthiaskerk. Stop op de terugweg naar het station even bij Eiscafé Venezia, midden in het centrum, voor het heerlijke Duitse spaghetti-ijs. 

Een zee van bloesems

De reis gaat door – gestaag omhoog. Langs brede groene weiden slingert de trein naar Kalchreuth. Dit dorp ligt op ruim 400 meter hoogte en is bekend om zijn vele kersenboomgaarden. Als de bloei van de kersenbomen in april zijn hoogtepunt bereikt, is het gebied rond het dorp een wit-roze zee van bloesems, waar de trein dwars doorheen rijdt. Als je wat meer tijd hebt, kun je hier uitstappen en de 3 km lange ‘Kersenbloesem Beleveniswandeling’ volgen. Ga terug in de trein aan de linkerkant in de richting van Gräfenberg zitten, want kort na station Kalchreuth opent zich een weids uitzicht over het Schwabachdal. Van hieruit kun je tot Erlangen en de eerste uitlopers van Frankisch Zwitserland kijken. 

Kijkje in de keuken

Eschenau is het volgende grote station. Treinen kruisen elkaar hier op de verder enkelsporige lijn. Op dit station leer je veel over de interessante geschiedenis van deze spoorlijn. De oude locomotiefloods, met de kenmerkende houten hekken, een oude seinpaal en een goederenwagon herinneren aan de tijd dat hier twee lijnen samenkwamen: de lijn uit Neurenberg (‘onze’ Gräfenbergbahn) en de lijn uit Erlangen. Dit voormalige zijspoor verwierf in heel Duitsland bekendheid omdat de treinen hier met zo’n 15 km/u door de kleine Frankische dorpen kronkelden, soms op de weg, soms ernaast, en je kon letterlijk door het keukenraam in de pannen van mensen kijken. In 1963 reed de laatste trein puffend door de straten, onder grote publieke belangstelling. Er zijn plannen om de lijn weer op te pakken. De documentaire over de lijn is de moeite waard.

Bier in het klooster

Vanaf Eschenau beginnen de laatste 10 kilometers van de Gräfenbergbahn. Hier merk je dat het gebied dunner bevolkt wordt en het landschap heuvelachtiger. Vanaf station Forth begint de echte spoorwegidylle. De trein slingert langzaam over de bochtige Aubach rivier, fluit regelmatig en rijdt door onbewaakte overgangen. Het gaat in een gemoedelijk tempo langs akkers, soms door hopvelden, maïs of tarwe. Bij de halte Weißenohe is het de moeite waard om uit te stappen en een ontdekkingstocht te maken. De grote kerktoren valt meteen op. Hier was tot 1803 een belangrijk benedictijnenklooster gevestigd. Tegenwoordig zijn in delen van het voormalige kloostercomplex een populaire brouwerij en een herberg gevestigd. Ideaal voor een tussenstop, een bezoek aan de voormalige kloosterkerk en natuurlijk een vers getapt biertje of een maaltijd in de herberg. 

Wandelen naar de bron

Vol nieuwe energie loop je vervolgens naar de rand van het dorp, waarbij je de bordjes ‘Lillach-quelle’ volgt. Hier wacht een natuurlijk hoogtepunt. De ongeveer twee uur durende wandeling van het station naar de bron en terug voert gestaag langs de beek en biedt de zogenaamde sinterterrassen, gevormd uit kalksteen in de bovenloop van de beek. Het water stroomt over de terrassen het dal in. Vooral in de winter met ijs en sneeuw of in de zomer met weelderig groen mos en planten, is de loop van de beek prachtig om te zien. Het is niet voor niets een officieel Beiers natuurmonument. Het doel van de wandeling is de bron van de Lillach, die rechtstreeks uit de rots ontspringt. Maak op de heen- of terugweg ook zeker even een korte stop bij de boerderij van de familie Hänfling. Hier kun je zelfgemaakte kaas, yoghurt of jam uit een automaat kopen.

Gräfenberg

Terug op het station brengt de trein je één halte (zo’n 2 km) verder, naar het station van de stad Gräfenberg. Hier eindigt de route. Vanaf het station loopt je via een steil pad naar het centrum van het stadje met zijn bezienswaardige Frankische marktplein en twee stadspoorten. Hier vind je nog veel familiebedrijven en herbergen, zoals de traditionele banketbakkerij Wirth, het Gasthaus zum Goldenen Stiefel of het Gasthof zur Taube.