Zoef door de tijd: met een railfiets over vervallen spoorlijnen

In Zossen, ten zuiden van Berlijn, is een oude spoorlijn waarover militaire treinen ooit troepen en materieel vervoerden weer tot leven gebracht. Tegenwoordig kun je hier op een zogenaamde railfiets met eigen spierkracht over de rails stormen.

In Europa zijn in de loop der jaren duizenden kilometers aan spoorwegen buiten gebruik gesteld en in verval geraakt. Ook in Zossen, waar vroeger militaire treinen Pruisische soldaten en militair materieel vervoerden en later passagierstreinen kinderen naar school brachten, verroestten de rails.

Kanonnenspoorlijn

Een stukje geschiedenis. Tijdens de Gründerzeit, een periode van snelle industrialisatie en economische groei in de 19e eeuw, breidde Berlijn zich als nieuwe keizerlijke hoofdstad razendsnel uit. Omdat er binnen de stadsgrenzen geen plaats meer was voor de militaire oefeningen van het Pruisische leger, besloot het Ministerie van Oorlog de schietbanen in de buurt van Berlijn Tegel te verplaatsen naar Sperenberg. Om dit onbewoonde gebied te ontsluiten moest het leger eerst nieuwe infrastructuur bouwen. In 1875 werd de Koninklijke Pruisische Militaire Spoorweg geopend. Deze zogenaamde ‘Kanonenbahn’ (kanonnenspoorlijn) liep van Schöneberg in het zuidwesten van Berlijn via Zossen naar het schietterrein van Kummersdorf.

De roemruchte geschiedenis van de spoorlijn kwam tot stilstand in de jaren negentig, toen de lijn stuk voor stuk werd stilgelegd. Sinds 1998 rijden er geen treinen meer. Maar creatieve jonge ondernemers kochten de lijn van Deutsche Bahn om een ‘railbike route’ op te zetten. Deze werd in 2003 geopend onder de naam Erlebnisbahn, die de buiten gebruik gestelde militaire spoorweg nog steeds exploiteert.

Geflankeerd door moerassen en dennenbossen volgt de lijn het smalle Notte-kanaal, een oude waterweg die zo’n 400 jaar geleden werd aangelegd voor het transport van bakstenen en gips uit de nabijgelegen steenfabrieken en gipsgroeves.

Na de eerste vijf kilometers rustig trappen over het spoor bereiken we het eerste station op de oude kanonnenspoorlijn: Mellensee. Met een historisch stationsgebouw, een kleine Biergarten en enkele bizarre attributen, waaronder een oude S-Bahn-wagon uit 1937, is dit een perfecte plek voor een korte pauze.

Wernher von Braun

Tot in de jaren ’40 van de vorige eeuw werd langs dit spoortraject een breed scala aan nieuwe technologieën getest, naast militaire technologie, ook spoorweg-, nucleaire- en rakettechnologie. De beroemde Duitse ingenieur Wernher von Braun werkte in Sperenberg voordat hij naar Peenemünde ging, waar hij de Aggregat 4 ontwikkelde. Deze Duitse langeafstandsraket bereikte op 3 oktober 1942 als eerste raket de ruimte en werd later bekend als “vergeldingswapen” V2 – wapens die in de laatste oorlogsmaanden nog duizenden slachtoffers maakten.

Rehagen: treinhotel en – restaurant

Al na drie kilometer bereiken we het plaatsje Rehagen, niet meer dan een gehucht, maar voor spoorwegliefhebbers een bijzondere plek. Want als je altijd al in een ‘treinhotel‘ hebt willen overnachten, is dit je kans. Tegenover het station staan drie nostalgische rijtuigen die zijn omgebouwd tot hotel en restaurant. Twee van de rijtuigen werden in Oost-Duitsland gebouwd voor de Trans-Siberische spoorlijn. De groene slaapwagon verkeert nog vrijwel in originele staat en het rode restauratierijtuig is omgebouwd tot hotel met drie kamers. Het derde rijtuig, dat dateert uit de jaren dertig van de vorige eeuw, werd later omgebouwd tot een grote slaapkamer en wordt ook gebruikt als trouwlocatie.

Het oude stationsgebouw zelf is stijlvol ingericht als Frans restaurant. De Duits-Franse restauranthouders bereiden hier Franse specialiteiten met verse lokale ingrediënten of geïmporteerd uit Frankrijk, zodat je midden op het platteland van Brandenburg kunt genieten van galettes, crêpes en Franse kaas. Met volle magen klauteren we op onze railbikes om vol energie verder te razen.

Vanaf Rehagen is het nog zo’n zes kilometer tot het eindstation. De rails voeren door de bossen van Brandenburg, langs het stadje Sperenberg. Via een wissel wijken we af van de oorspronkelijke Kanonenbahn en slaan we een zijspoor op, langs de Neuendorfer See naar de Krumme See. Daar houdt het spoor op. Als beloning kopen we bij Süsselbecks Eisbutze een softijsje – net zoals in de voormalige DDR-tijd. Op zo’n vijf minuten lopen ligt het strandje van Sperenberg. Nu is het tijd om te chillen en te zwemmen voordat we aan de terugreis beginnen.

Meer geschiedenis: Wünsdorf

Als je geïnteresseerd bent in de geschiedenis, neem dan ook een kijkje in Wünsdorf. Niet ver van Sperenberg ligt de Wünsdorfse kazerne – het grootste garnizoen van het Rode Leger buiten de Sovjet-Unie. Dit verlaten Sovjetkamp was ooit de zetel van het opperbevel van een half miljoen Sovjetsoldaten in Oost-Duitsland, en staat nu leeg.

Er zijn ook twee zusterlijnen van de ‘avonturenspoorlijn’: routes tussen Templin en Fürstenberg en van Töpchin naar Mittenwalde, beide ook ‘railbike routes’. Deze en andere railbike-tours in Duitsland zijn te vinden op ons overzicht op Railtripping.

Foto’s: Michael Bartnik, Bart Giepmans, Elke Stamm