Görlitz – rondwandelen door een filmset

Wanneer je voor de eerste keer door Duitslands meest oostelijke stad loopt, kan het zomaar zijn dat bepaalde plekken je bekend voorkomen. De sprookjesachtige historische binnenstad met zijn 4000 monumentale panden diende als decor voor vele bekende films, waaronder The Grand Budapest Hotel, Inglourious Basterds, Goethe en The Book Thief, en stond zelfs model voor steden als Parijs, New York en Frankfurt. 

In tegenstelling tot veel Duitse steden kwam Görlitz in de Tweede Wereldoorlog gelukkig niet onder vuur te liggen van Britse en Amerikaanse bommenwerpers, waardoor het redelijk ongeschonden door de oorlog kwam. Ook bleven naoorlogse bouwzonden de stad bespaard, waardoor het historische karakter behouden bleef. De oude binnenstad met zijn bouwwerken uit verschillende tijdperken – van gotiek tot renaissance en van barok tot jugendstil -, kronkelende straatjes en rijkversierde gevels is om die reden zeer geliefd bij filmregisseurs. Al meer dan 100 titels werden hier gefilmd en de stad heeft dan ook de toepasselijke bijnaam ‘Görliwood’. 

Al bij aankomst op het prachtige art-nouveaustation, dat dateert uit 1917, is het niet moeilijk je op de set te wanen van een film die zich afspeelt in de jaren twintig. Het meest oostelijke station van Duitsland lijkt misschien een beetje groot voor de paar regionale boemeltjes die hier vertrekken en aankomen, maar tot de Tweede Wereldoorlog was de stad een belangrijk knooppunt in het Duitse spoorwegnet. In die tijd kon je hier de trein nemen naar steden als Parijs en Warschau. Dit alles veranderde na de oorlog, toen de oostelijke grens van Duitsland verschoof naar de huidige Oder-Neissegrens en het station min of meer zijn betekenis verloor. 

Hoe dan ook, vanaf het station loop je zo via de Berliner Straße richting het pittoreske historische centrum. 

The Grand Budapest Hotel

Een van de hoogtepunten van de stad is het Kaufhaus Görlitz, een elegant art-nouveauwarenhuis en een van de best bewaarde in zijn soort ter wereld. De sierlijke trappen, de reusachtige kroonluchters en de decoratieve glazen koepel zijn relikwieën uit een vervlogen tijdperk.

Het tumultueuze verleden van de regio wordt weerspiegeld in de geschiedenis van dit gebouw. Het warenhuis, dat in 1913 werd geopend naar voorbeeld van het beroemde Wertheim-warenhuis in Berlijn, bloeide in de jaren ’20 van de vorige eeuw op toen de koopkracht toenam. Na de Tweede Wereldoorlog werd het een typisch Oost-Duitse handelszaak met socialistische mode en koopwaar in de schappen. Na de val van de muur probeerden verschillende investeerders het grootwinkelbedrijf zonder succes nieuw leven in te blazen. In 2010 sloot het gebouw definitief zijn deuren en sindsdien staat het leeg.

Velen geloven echter dat dit eigenlijk een zegen was, want de Amerikaanse regisseur Wes Anderson stuitte toevallig op het Kaufhaus Görlitz terwijl hij op zoek was naar filmlocaties voor zijn excentrieke film ‘The Grand Budapest Hotel’, die op indrukwekkende wijze de bewogen geschiedenis van de jaren twintig, de oorlog en het socialisme weergeeft. De lege ruimte van het warenhuis transformeerde hij hiervoor in een prachtige hotellobby. Het art-nouveaugebouw is dankzij de Oscarwinnende blockbuster een van de hoogtepunten van Görliwood en een nieuwe investeerder heeft plannen voor een heropening in 2021. 

Loop je verder door de binnenstad, dan passeer je onder andere het Natuurhistorisch Museum en het neoklassieke theater, evenals het Cultuurhistorisch Museum waar je van alles te weten komt over de geschiedenis van de stad. Vanaf de voormalige Türmerwohnung in de Reichenbachtoren heb je een prachtig uitzicht over de daken, gevels en torens van Görlitz en zijn voorsteden, evenals over de Poolse zusterstad Zgorzelec. In het zuidwesten verrijst de Landeskrone aan de horizon – een herkenningspunt in de regio en een favoriete bestemming voor wandelaars. 

Aan het einde van de Obermarkt staat de weelderig versierde gotische Dreifaltigkeitskirche met het gouden Maria-altaar. Hier begint de schilderachtige Brüderstraße, waar je ook het VVV-kantoor vindt. Dat is het vertrekpunt voor stadswandelingen met verschillende thema’s, zoals avondwandelingen met een stadswacht, een pelgrimstour, een tour met een brouwmeester of met een location scout van grote speelfilms. 

Volg je de Brüderstraße, dan kom je uiteindelijk uit op de Untermarkt, het belangrijkste plein van de historische binnenstad. De laatgotische, renaissance- en barokgebouwen die eromheen staan, getuigen van de rijkdom en de status van de vroegere bewoners. Boven het plein verheft zich de toren van het stadhuis die is voorzien van eeuwenoude uurwerken waaronder een astronomisch uurwerk. In de Brüderstraße zelf staat Haus Schönhof dat dateert uit 1526 en een van de oudste renaissancehuizen van Duitsland is.

Zin in Kaffee und Kuchen? De voormalige Ratsapotheke, bekend om de twee indrukwekkende zonnewijzers die in 1550 op de voorgevel zijn geschilderd, huisvest tegenwoordig een café waar je bij een kopje koffie met wat lekkers even kunt uitblazen. Daarna heb je weer energie om de stad verder te verkennen. Zo staat een paar honderd meter verderop in de Peterstraße bijvoorbeeld de imposante Sint-Pieters- en Pauluskerk, de grootste kerk in de regio, met twee witte gotische spitsen die boven de oude stad uittorenen. En mocht je iemand een geheim willen toevertrouwen, dan is de zogenaamde Fluisterboog bij de ingang van nummer 22 daar de perfecte locatie voor. Aan de ene kant van de boog kun je je boodschap doorgeven aan je metgezel die zich aan de andere kant opgesteld heeft.

Een rustige plek om even bij te tanken is het Heilige Graf, een replica van het graf van Christus in zijn middeleeuwse vorm. Eind 1400 ging de burgemeester van de stad op bedevaart naar Jeruzalem en verwierf daar de bouwtekeningen van de kerk van het Heilige Graf. Terug in Görlitz bouwde hij een exacte replica, met de Via Dolorosa, Golgotha, het Kidrondal en de Olijfberg. Een oase van rust.

Silezische kerstmarkt

Achter de Reichenbachtoren ligt de Obermarkt, een groot plein met barokke herenhuizen. Dit is in december de thuisbasis van de Silezische kerstmarkt. Glühwein, kraampjes met ambachtelijke, handgemaakte producten, een ijsbaan en kerstmuzikanten zorgen voor een gezellige sfeer aan het eind van het jaar die nog versterkt wordt door de geur van specerijen, gebrande amandelen en zoet gebak. De prachtige Moravische sterren – traditionele symbolen van de advent in dit deel van Silezië – die overal hangen, maken de unieke sfeer, karakteristiek voor deze Duitse regio’s, helemaal af.

Maar ook zonder de Silezische kerstmarkt is het prachtige Görlitz zeer kleurrijk en levendig. In de meest oostelijke stad van Duitsland die een rijke historie heeft, valt van alles te ontdekken. Niet zo bekend, maar een bestemming die in alle seizoenen een bezoek meer dan waard is.